specjalizacja dla pielęgniarek - anestezjologia: czerwca 2014

elementy etyki, deontologii i prawa cz I - specjalizacja

ETYKA, DEONTOLOGIA I PRAWO

Etyka słowo pochodzenia greckiego- „ethos”- oznacza stałe miejsce zamieszkania, obyczaj.

Wywodzi się z nurtu nauk filozoficznych a przedmiotem jej zainteresowań jest ludzkie działanie, postępowanie - czyn pod kątem wartości moralnej. By jednak określić wartość moralną czynu (jego dobro lub zło) punktem odniesienia są pewne kryteria tzw. normy moralności.

Ze względu na metody rozpatrywania problemów natury moralnej etyka dzieli się na:

1. etykę opisową - zajmującą się analizą, opisem i wyjaśnianiem moralności rzeczywiście pojmowanej w różnych epokach i środowiskach społecznych (obejmuje socjologię i psychologię moralności)

2. etykę normatywną (właściwą) - zajmująca się ustalaniem co jest moralnie dobre, a co złe i na podstawie przyjętych ocen i norm wytyczenie dyrektyw moralnie pozytywnego postępowania

3. metaetykę - teoria i metodologia nauk medycznych

Te trzy nauki stanowią teoretyczną podstawę refleksji naukowej dotyczącej moralności i są płaszczyzną odniesienia dla etyki stosowanej, rozpatrującej problemy moralności poszczególnych zawodów.

ETYKA FILOZOFICZNA:
I Etyka podstawowa
1. Etyka opisowa ( co jest słuszne; opis empirycznego systemu wartości)
2. Etyka normatywna ( co być powinno; co jest podstawą dobrego czynu)
3. Metaetyka ( jak uzasadnić; jakie są argumenty w naukach etycznych)
II Etyka stosowana
1.Etyka lekarska (etos powinności lekarza, prawa pacjentów, specyficzne problemy moralne, w medycynie)
2.Etyka pielęgniarska ( powinności pielęgniarki, prawa i godność pacjentów, specyficzne problemy moralne w pielęgniarstwie)
3. Etyka badań naukowych (granice wolności badań, ocena postępu w warunkach medycznych, czy robimy wszystko co jesteśmy w stanie wykonać)
źródło: S.Kappeli: Ethical dilemmas in qualitative research. International Caring Conference. Sweden 16/17,05,1990

ROZWÓJ MORALNY CZŁOWIEKA

Określenie „moralność” wydaje się nieskomplikowane lecz w istocie wcale takim nie jest ze względu na „... obiektywną nieokreśloność przedmiotu...”. ¹

Wielu naukowców wychodząc z różnych pojęć naukowych i światopoglądowych zbudowało różne definicje.

/... przez moralność można by zrozumieć zespół norm, ocen i wzorów postępowania, które regulują bądź pretendują do regulowania stosunków między jednostkami, między jednostka a grupą społeczną , między jednostką a grupą z jednej strony a instytucjami z drugiej.../ ²

/... specyficzny dla danej grupy społecznej zespół działań obyczajowych manifestujących obowiązującą w tej grupie moralność.../ ³

„Etos to miejsce zadomowienia żywej istoty, właściwe dla niej środowisko życia, ten szczególny obszar w którym może się ona czuć jak u siebie w domu, gdzie nie potrzebuje niczego udawać, gdzie może być sobą”.

ETAPY ROZWOJU

A. Podział wg. J. Piageta

1. Faza heteronomiczna ( przymusu i zewnętrzności )- zaczyna się w okresie

przedszkolnym i trwa jeszcze w pierwszych klasach szkoły podstawowej ;

jest moralnością czystego obowiązku i jednostronnego szacunku

Stadium racjonalnego współdziałania – umowy partnerskiej- trwa do 11-12 roku życia; wpływ grup rówieśniczych

2. Faza autonomiczna (samookreślająca się) - świadomość własnych reguł moralnych

B. Podział wg. L. Kohlberga

Poziom I (przedkonwencjonalny) - jednostka ocenie dobro lub zło

w kategoriach materialnych konsekwencji działań

Stopień 1. Orientacja na karę i posłuszeństwo- unikanie kary i ślepe

Posłuszeństwo

Stopień 2. Orientacja instrumentalno-egoistyczna- działanie na rzecz innych

Osób jest motywowane instrumentalnie, jako sposób realizacji

potrzeb własnych

Poziom II (konwencjonalny)- heteronomia moralna i lojalność wobec autorytetów

Stopień 3.Orientacja podobania się- zachowania słuszne i wartościowe mają charakter konformistyczny, motywem działania jest pragnienie zdobycia i utrzymania dobrej opinii w otoczeniu społecznym

Stopień 4. Orientacja na prawo i porządek- uznanie określonego porządku społecznego z jego nakazami i zakazami oraz respektowanie autorytetów istniejących w grupach lub instytucjach społecznych

Poziom III (pokonwencjonalny)- dążenie do autonomii zasad i wartości moralnych uznawanych za słuszne, niezależnie od autorytetu osób znaczących i ich oczekiwań.

Stopień 5. Orientacja legalistyczna albo umowy społecznej- jednostka nie identyfikująca się ściśle z grupą ma możliwość zreorganizowania nowego porządku moralnego i tworzenia nowych w ramach porządku społecznego;

racje jednostki są podporządkowane interesom społeczeństwa;

Stopień 6. Orientacja na zasady ogólnie obowiązujące- stopień najwyższy –stadium zasad ogólnoetycznych ; jest wyrazem samodzielnego poszukiwania reguł moralnych, uznania i przestrzegania powszechnych i uniwersalnych zasad;

Fazy rozwoju moralnego nie muszą następować po sobie aż do osiągnięcia poziomu najwyższego; wiele ludzi zatrzymuje się na poziomach pośrednich, czasem dochodzi do regresu.

PODSTAWOWE TEORIE ETYCZNE

1.Eudajmonizm- utrzymuje, że czyn jest przez to moralnie dobry, że prowadzi do szczęścia, ku któremu zmierza każdy człowiek. Szczęście może być różnie pojmowane istnieją różne jego odmiany

STAROŻYTNOŚĆ

- perfekcjonizm-kontemplacja bóstwa doprowadzająca do najdoskonalszej

władzy ludzkiej- rozumu- Arystoteles, Platon

- eudajmonizm aretyczny- szczęście upatrywane w cnocie - Antystenes z Aten

- hedonizm- szczęście utożsamiane z przyjemnością- Arystyp z Cyreny

CZASY NOWOŻYTNE

- utylitaryzm-hedonizm nowożytny - moralna aprobata tylko takiego działania które przynosi najkorzystniejsze skutki- John Stuart Mill

2.Deontonomizm: etyka posłuszeństwa nakazom- czyn jest moralnie dobry jeżeli jest zgodny z nakazem odpowiedniego autorytetu

- odmiana heteronomiczna- uznająca za moralny autorytet jakąś instancję zewnętrzną wobec podmiotu działania:

np. instancja zewnętrzna Bóg- teonomizm

instancja zewnętrzna osoba ludzka, klasa społeczna, instytucja-pozytywizm etyczny

- odmiana autonomiczna - nakazodawczym autorytetem jest człowiek sam dla siebie

3.Personalizm: godność osobowa źródłem moralnej powinności działania

Istota moralnego dobra tkwi w bezinteresownej miłości- osiągnięcie pełni osobowej.

PODSTAWOWE TEORIE MORALNE WYSTĘPUJACE W ETYCE NORMATYWNEJ

UTYLITARYZM	Teoria głosząca, że moralna słuszność działania jest określona przez konsekwencje tego działania. Pożądaną konsekwencją działania jest wzrost wartości pozamoralnych – np. przyjemność, zdrowie, przyjaźń, wiedza (Np. Jon Stuart Mill).
NATURALIZM	Teoria głosząca, że rodzaj ludzki jest ukształtowany w taki sposób, że w ludziach występują określone tendencje pierwotne wyrażane w dążeniach człowieka do pewnych wartości – skłonności do wspólnoty, szacunek dla praw innych, uczciwości i sprawiedliwe rządy. Zasady i prawidła etyczne, którymi ludzie powinni się kierować, mają swój początek w tych właśnie tendencjach. (Np. św. Tomasz z Akwenu lub Jon Calvin).
FORMALIZM	Teoria głosząca, że moralne dobro działania jest określone przez jego naturę lub formę. Pożądana natura i forma oznaczają postępowanie zgodne ze specjalnymi powinnościami i obowiązkiem moralnym (rodzice w stosunku do dzieci), zachowanie reguł (dotrzymywanie słowa). Działania są znaczące moralnie, jeżeli ich forma jest zgodna z obowiązkami lub przyjętymi zasadami, regułami. (Np. Immanuel Kant).
PROGMATYZM	Teoria głosząca, że moralne dobro działania zależy od tego, czemu to działanie służy lub w czym jest najbardziej użyteczne. Oczekiwane rezultaty to te, które mają znaczenie praktyczne lub spełniają pożyteczną rolę. Działanie ma znaczenie moralne lub jest wartościowe,jeśli jest praktycznie przydatna. (Np. William Jamek).
Tablica 1. Podstawowe teorie moralne występujące w etyce normatywnej

ETYKA NIEZALEŻNA - IDEAŁ SPOLEGLIWEGO OPIEKUNA PROF. TADEUSZ KOTARBIŃSKI

Węzłowa rolę odgrywa ideał autentycznie troskliwego i opiekuńczego, budzącego zaufanie, stanowiącego oparcie w każdych okolicznościach.

Schemat podstawowych cnót moralnych i przeciwstawnym ich wad. ⁵

męstwo- tchórzostwo

dobre serce -zły człowiek

prawość- nierzetelność

4.panowanie nad sobą- brak woli

5.szlachetność- niskie motywy

Tok rozważań doprowadził do sformułowania wzorca moralnie pozytywnej jednostki ludzkiej- opiekuna spolegliwego i jest ogniwem centralnym etyki niezależnej.

ISTOTA WARTOŚCI

Wartość jest standardem, jakością tego co pożądane; ułożone w systemie hierarchicznym zazwyczaj stabilnie ale pod wpływem doświadczeń życiowych mogą być przestawiane i w miejsce wartości przyjmowanych wcześniej za hierarchicznie wyższe wprowadzone zostają inne.

Mają charakter:

-moralny- wartości przypisywane ludzkim działaniom, zachowaniom , intuicjom i cechom charakteru

-pozamoralny- preferencje osobiste, wierzenia, odmiany gustu

Mogą wchodzić w konflikt nawzajem ze sobą

SZCZEGÓŁOWE ROZRÓŻNIENIA

1. Wartości osobiste (własne)- wierzenia i zasady człowieka, stanowiące podstawę dla jego zachowań i doświadczeń życiowych. Ich miejsce

w hierarchii zależy od ich ważności dla konkretnego człowieka.

2.Wartości kulturowe- wyrastają z rozmaitych wierzeń religijnych; głęboko osadzone w doświadczeniach i poglądach człowieka.

3. Wartości zawodowe- stanowią atrybuty zawodu, które są cenione przez grupę profesjonalną

METODY ETYCZNE

1.,,Odwoływanie się do autorytetów ” – coś należy zrobić lub czegoś nie należy zrobić, ponieważ tak nakazuje autorytet (osoba, instytucja, profesja )

2.,, Odwoływanie się do porozumienia ”- domniemana zgoda osób na przyjęcie ich stanowiska

3.,, Odwoływanie się do intuicji”- przyjmowanie czegoś co oczywiste jako ważnego elementu wiedzy etycznej

4.,, Metoda dialektyczna Sokratesa”- zadawanie pytań i rozważanie odpowiedzi, opartych na dobrych argumentach i logicznym myśleniu

WARUNKI TWORZENIA ETYKI ZAWODOWEJ

1. Przedmiotem oddziaływań członków zawodu w procesie ich pracy jest drugi człowiek.

2. Kontaktowanie się w trakcie wykonywania czynności zawodowych z wartościami wysokiego rzędu (życie, zdrowie, prawa ludzkie, oświata, nauka, informacja).

3. Wysoki stopień samodzielności związanej z wykonywaniem zawodu (podejmowanie indywidualnych decyzji w działaniu oraz wysoki stopień zaufania społecznego do członków danego zawodu).

PRZEDMIOT MERYTORYCZNY ETYKI ZAWODOWEJ

1.Czyny związane z przygotowaniem do pracy zawodowej.

2.Czyny związane z wykonywaniem pracy zawodowej.

3.Czyny związane z działaniem na rzecz społeczności zawodowej.

FUNKCJE ETYKI ZAWODOWEJ

Regulowanie stosunków wewnątrz grupy zawodowej.

Określenie stosunku przedstawicieli danej grupy zawodowej do przedmiotu działania.

Zadaniem reguł występujących w systemie etyki zawodowej jest zabezpieczenie przedstawicieli zawodu przed zagrażającymi im niebezpieczeństwami moralnymi.

Utrwalenie prestiżu społeczności zawodowej w opinii społeczeństwa.

Wzbogacenie ogólnej moralności członków określonych zawodów w odniesieniu do:

- udziału i zachowania się członków zawodu w życiu społecznym

- postępowania człowieka poza obowiązkami zawodowymi

HISTORIA ETYKI ZAWODOWEJ PIELĘGNIARSTWA

I Czasy przedchrześcijańskie

1.Rola kobiet w opiekuńczości pielęgnacyjno- leczniczej.

- pokoleniowe przekazy pielęgnowania

- gromadzenie postępowania pielęgnacyjnego i leczniczego

- przejęcie leczenia przez mężczyzn- szamani , czarownicy

2.Starożytny Egipt.

- kolebka medycyny starożytnej- Bóg Toot

- rozwój medycyny, farmacji, higieny, profilaktyki

- udział kobiet w położnictwie

3.Starożytne Indie (1500 – 300 p.n.e.)- wg ksiąg Wedy

-wysoka pozycja kobiet

- leczenie przez kapłanów i lekarzy świeckich

- pierwsze szpitale i opieka pielęgniarzy- wg Charaki i Sasruty

4. Starożytna Grecja.

- rola Hipokratesa

- początek etyki lekarskiej

II. Czasy chrześcijańskie

1.Rzym.

- powstanie zgromadzeń chrześcijańskich- diakonaty

-Zgromadzenie Wdów

- środowiskowy charakter powstającego pielęgniarstwa

- początki pielęgniarstwa szpitalnego

2.Rola Kościoła w leczeniu i pielęgnowaniu - Średniowiecze

- rola klasztorów

- tercjarze, tercjarki, beginki

III. Wiek XVI - XVIII

- likwidacja szpitali prowadzonych przez klasztory

- czarny okres pielęgniarstwa

- reformatorska rola Wincentego a Paulo

IV. Florencja Nightingale- koncepcja pielęgniarstwa jako zawodu

- pielęgniarstwo jako profesja i powołanie

- autonomia zawodu

- zorganizowanie szkoły pielęgniarek – 1860 r. przy szpitalu św. Tomasza w Londynie

V. Źródła idei pielęgniarstwa jako zawodu- Polska

- społeczno- kulturowa doniosłość zawodu

-pielęgniarstwo jako swoista działalność społeczna, wymagająca oprócz wiedzy i umiejętności walory ideowo- moralne

- szczególna rola „polskiej kobiety” jako osoby ofiarnej

- powstanie pierwszej szkoły pielęgniarskiej- 1911 r. w Krakowie

-powstanie Polskiego Stowarzyszenia Pielęgniarek Zawodowych (PSPZ )- 1925 r.

Etyka ogólna pielęgniarstwa:

1. Etyka ogólna

a)etyka szczegółowa

- osobowa

- społeczna

2. Uwarunkowania historyczno- kulturowe

3. Swoistość zawodu pielęgniarstwa

Etyka zawodowa pielęgniarstwa-„ całokształt norm dotyczących obowiązków pielęgniarek w zakresie postępowania z ludźmi znajdującymi się pod ich opieką: chorymi w szpitalu lub innych placówkach służby zdrowia czy domach prywatnych, jak również zdrowymi ludźmi w pracy w zakresie ochrony zdrowia i potęgowania zdrowia. Dotyczy to również stosunków zawodowych między pielęgniarkami a innymi grupami pracowników służby zdrowia. Naczelna zasadą jest dobro chorego i podopiecznego jak również dobre imię zawodu i wszystkich jego członków”⁶

PODZIAŁ ETYKI NORMATYWNEJ PIELĘGNIARSTWA

1. Aksjologia - nauka o wartościach moralnych

2. Deontologia - nauka o powinnościach moralnych

3. Aretologia - nauka o cnotach moralnych

SPRAWNOŚCI MORALNE PIELĘGNIAREK:

- Roztropność ( pamięć, zdolność trafnego ujęcia danej sytuacji, otwartość, domyślność, zdolność do przewidywania, ostrożność, zapobiegliwość)
- Sprawiedliwość

- Bezinteresowność

- Męstwo

- Umiarkowanie

NACZELNE WARTOŚCI W AKSJOLOGII PIELĘGNIARSTWA

1.Życie

2.Zdrowie

3.Wolność

ZASADY ETYCZNEGO POSTĘPOWANIA PIELĘGNIARKI

1.Zasada szacunku dla osoby.

2.Zasada dobroczynności i niekrzywdzenia

3.Zasada sprawiedliwości i bezinteresowności

4.Zasada odpowiedzialności

5.Zasada poufności

elementy etyki, deontologii i prawa cz II - specjalizacja

KONCEPCJE ETYCZNE W PRAKTYCE PIELĘGNIARSKIEJ

I ADWOKATURA- aktywne wspieranie istotnie ważnej sprawy

II. ODPOWIEDZIALNOŚC / ROZLICZALNOŚĆ

Promowanie zdrowia

Zapobieganie chorobie

Przywracanie zdrowia

Uwalnianie od cierpienia

III. WSPÓŁPRACA

IV. TROSKA / TROSKLIWOŚC

V. ZGODNOŚĆ KONCEPCJI

I. PODSTAWOWE CELE KODEKSÓW ETYCZNYCH

Zachęcanie grupy zawodowej do postępowania etycznego.
Uwrażliwianie członków grupy na moralne aspekty ich pracy.
Umacnianie znajomości ustalonych zasad wśród członków grupy – dla jej integracji, aby podkreślić jedność grupy i chronić standardy etyczne praktyki zawodowej.
Wspieranie radą w rozwiązywaniu konfliktów moralnych.
Wskazywanie, czego opinia publiczna może oczekiwać od członka danej grupy zawodowej.

II ZAGADNIENIA PORUSZANE W PIELĘGNIARSKICH KODEKSACH ETYCZNYCH

Zagadnienia zawodowe
Kompetencje zawodowe i stosunek do współpracowników
Warunki zatrudnienia
Cel zawodu pielęgniarskiego, a postępowanie pielęgniarki
Niekompetencja innych pracowników służby zdrowia
Odpowiedzialność pielęgniarki za pogłębianie swojej wiedzy i podwyższanie standardów praktyki zawodowej
Rola i odpowiedzialność pielęgniarki wtedy, gdy własne funkcje przekazuje innym

Zagadnienia dotyczące pacjenta

Ochrona życia i godności pacjenta
Zapewnienie poufności
Równouprawnienie ludzi bez względu na narodowość, wyznanie, kolor skory, religię, status społeczno-ekonomiczny, płeć czy poglądy polityczne
Bezpieczeństwo pacjenta, zapobieganie jogo krzywdzeniu

Zagadnienia społeczne

Rozpoznawanie i rozwijanie potrzeb zdrowotnych i socjalnych społeczeństwa
Przewodniki etyczne w badaniach naukowych
Stosunek pielęgniarki do państwa, przestrzeganie prawa państwowego
Eutanazja

Funkcja dyrektywna – określa istotę i cel działalności członkom społeczności zawodowej.
Funkcja kontrolno-oceniająca – umożliwia ocenę działań przedstawicieli danego zawodu.
Funkcja społeczno-wychowawcza – ukierunkowanie działalności szkolnictwa zawodowego i zakładów pracy.

Ochrona autonomii zawodu

PIELĘGNIARSKIE KODEKSY ETYKI ZAWODOWEJ

MIĘDZYNARODOWY KODEKS ETYKI PIELĘGNIARSKIEJ 10 LIPCA 1953 r.- Sao Paulo –Brazylia Kongres MPR¹⁰

MIĘDZYNARODOWY KODEKS ETYKI DLA PIELĘGNIAREKWRZESIEŃ 1954 r. – QUEBEK Kongres MKKP i ASS¹¹

KODEKS ETYKI ZAWODOWEJ DLA PIELĘGNIAREK.ETYCZNE POJĘCIA ZASTOSOWANE DO PIELĘGNIARSTWA. 1973 r. – MEKSYK Kongres MPR

MIĘDZYNARODOWY KODEKS ETYKI PIELĘGNIARKI 2000 r.

Zastosowanie składników kodeksu:

SKŁADNIK KODEKSU NR 1: PIELĘGNIARKI I PODOPIECZNI

Pracownicy i kierownicy	Nauczyciele i badacze	Krajowe stowarzyszenia pielęgniarskie
Zapewnienie opieki, która respektuje prawa człowieka i jest wyczulona na wartości, obyczaje i wierzenia ludzi	Włączenie w programy kształcenia treści dotyczących praw człowieka: równości, sprawiedliwości, solidarności jako podstaw warunkujących dostęp do opieki zdrowotnej	Kształtowanie stanowisk oraz wytycznych co do wspomagania praw człowieka i etycznych standardów
Zapewnienie nieustannej edukacji w kwestiach etycznych	Zapewnianie warunków nauczania/uczenia etycznych problemów i podejmowania decyzji	Tworzenie lobby dla włączenia pielęgniarek w komitety inspekcji postępowania etycznego
Zapewnianie wystarczających informacji umożliwiających „poinformowaną zgodę” oraz prawo do wyboru bądź odmówienia leczenia	Zapewnienie możliwości nauczania/uczenia odnoszących się do „poinformowanej zgody”	Zapewnienie wytycznych postępowania, odpowiednich stanowisk oraz ciągłej edukacji dotyczącej „poinformowanej zgody”
Stosowanie systemów utrwalania i posługiwania się informacjami, które zapewniają poufność wiadomości	Wprowadzanie do programów pojęcia prywatności i poufności	Włączanie problemów poufności i prywatności do krajowego kodeksu etyki pielęgniarskiej
Kształtowanie i kontrolowanie bezpieczeństwa środowiska w miejscu pracy	Uczulanie studentów na znaczenie socjalnych działań w bieżących sytuacjach	Orędowanie za bezpiecznymi zdrowym środowiskiem

SKŁADNIKI KODEKSU NR 2: PIELĘGNIARKI I PRAKTYKA

Pracownicy i kierownicy	Nauczyciele i badacze	Krajowe stowarzyszenia pielęgniarek
Ustalenie standardów opieki i organizowanie pracy promującej jakość opieki	Zapewnienie warunków nauczania/uczenia się, sprzyjających uczeniu się przez całe życie i nabywaniu kompetencji dla praktyki	Zapewnienie dostępu do nieustannego kształcenia poprzez czasopisma, konferencje etc.
Ustalenie systemów profesjonalnej oceny, kształcenia ustawicznego i systematycznego odnawiania licencji (praw) do praktyki	Prowadzenie i upowszechnianie badań, które ukazują związki między kontynuowanym uczeniem się a kompetencjami dla praktyki	Tworzenie lobby dla zapewnienia warunków ciągłej edukacji oraz standardów jakości opieki
Kontrolowanie i promowanie zdrowia osobistego personelu pielęgniarskiego w aspekcie jego kompetencji dla praktyki	Popieranie znaczenie osobistego zdrowia i pokazywanie jego związków z innymi wartościami	Lansowanie zdrowego stylu życia pielęgniarek. Tworzenie lobby dla zapewnienia zdrowych miejsc pracy dla pielęgniarek

SKŁADNIKI KODEKSU NR 3: PIELĘGNIARKI I ZAWÓD

Pracownicy i kierownicy	Nauczyciele i badacze	Krajowe stowarzyszenia pielęgniarek
Ustalenie standardów praktyki pielęgniarskiej, badań, edukacji i zarządzania	Zapewnienie warunków nauczania/uczenia się poprzez ustalanie standardów dla praktyki pielęgniarskiej, badań, edukacji i zarządzania	Współpraca i innymi w ustaleniu standardów kształcenia pielęgniarek, praktyki, badań i zarządzania
Popieranie miejsc pracy, wspierając prowadzenie, upowszechnianie i zastosowanie badań dotyczących pielęgniarstwa i zdrowia	Prowadzenie, upowszechnianie i wykorzystywania badań dla postępu w zawodzie pielęgniarskim	Kształtowanie stanowisk, wytycznych i standardów w odniesieniu do pielęgniarskich badań naukowych
Sprzyjanie uczestnictwa w krajowych stowarzyszeniach pielęgniarskich w celu tworzenia sprzyjających socjoekonomicznych warunków dla pielęgniarek	Uczulanie studentów na znaczenie zawodowych stowarzyszeń pielęgniarskich	Tworzenie lobby dla rzetelnych społecznych i ekonomicznych warunków pracy w pielęgniarstwie. Kształtowanie stanowisk i wytycznych w sprawach miejsca pracy

SKŁADNIKI KODEKSU NR 4: PIELĘGNIARKI I WSPÓŁPRACOWNICY

Pracownicy i kierownicy	Nauczyciele i badacze	Krajowe stowarzyszenia pielęgniarek
Uświadamiania specyficznych i zazębiających się funkcji oraz potencjalnych interdyscyplinarnych konfliktów	Kształtowanie zrozumienia ról, jakie pełnią inni pracownicy	Stymulowanie współpracy z przedstawicielami odpowiednich dyscyplin
Kształtowanie systemów miejsc pracy, tak aby wspierały one wspólne, profesjonalne etyczne wartości i zachowania	Upowszechnianie zasad etyki pielęgniarskiej wśród innych zawodów	Uświadamianie problemów etycznych innych zawodów
Rozwijanie odpowiednich mechanizmów postępowania, aby chronić jednostkę, rodzinę, środowisko, gdy ich opieka jest zagrożona przez pracowników opieki zdrowia	Wpajanie uczącym się potrzeby chronienia jednostki, rodziny, grupy społecznej, gdy opieka jest zagrożona przez pracowników opieki zdrowia	Zapewnianie wytycznych postępowania, oświadczeń i dyskusji w odniesieniu do osób podlegających opiece, kiedy ich opieka jest zagrożona przez pracowników opieki zdrowotnej

Rola pielęgniarki w opiece nad aresztami i więźniami stanowisko ICN

Następujące działania są i powinny pozostać zawsze i wszędzie, dla okazania szacunku członkom sił zbrojnych, więźniom i osobom nie biorącym bezpośredniego udziału we wrogich poczynaniach:

Aa a) przemoc wobec życia i osoby, szczególnie wszelakiego rodzaju morderstwa, okaleczenia, okrutne traktowanie i tortury. b) obrażenia godności osobistej, a szczególnie poniżające i upokarzające traktowanie.

Pielęgniarki zatrudnione w więziennej służbie zdrowia nie podejmują funkcji właściwych personelowi nadzorującemu, jak np. przeprowadzanie kontroli osobistej więźniów wykonywanej ze względu na bezpieczeństwo więźnia. ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

-- Stanowisko ad. 2 ICN – rola pielęgniarki w opiece nad aresztami i więźniami (fragmenty, 1986).

Podstawowe zasady transplantacji organów ludzkich (WHO, 1991 r.)

Zasada 1.Organy mogą być pobierane z ciał zmarłych dla celów przeszczepu wtedy, gdy:

-wszystkie wymagane przez prawo zgody zostały wyrażone,

-nie ma podstaw do przypuszczenia, że przed śmiercią osoba zmarła wyraziła sprzeciw w sprawie ew. pobrania organów do transplantacji – w tych sytuacjach, gdy brakuje formalnej zgody na ich pobranie wyrażonej w piśmie.

Zasada 2.Lekarze stwierdzający śmierć potencjalnego dawcy nie mogą zaangażowani bezpośrednio, ani w pobieranie organu, ani w przeprowadzenie transplantacji, ani ponosić odpowiedzialności za zapewnienie późniejszej opieki na potencjalnymi biorcami tych organów.

Zasada 3.Organy do transplantacji powinny być w pierwszej kolejności pobierane z ciał osób zmarłych, Dawcami mogą być jednak ludzie żyjący- dorośli- ogólnie biorąc bliscy genetycznie biorcy. Wyjątki może stanowić pobieranie transplantacji szpiku kostnego lub innych regenerujących się tkanek. Organ do przeszczepu może być wyjęty z ciała dorosłego żyjącego dawcy tylko za jego świadomą zgodą. Dawca powinien być wolny od wszelkich nacisków i wpływów oraz tak poinformowany, aby miał pełną świadomość ponoszonego ryzyka, korzyści i konsekwencji podejmowanego ryzyka.

Zasada 4.Żadnych organów dla celów transplantacji nie można pobierać z ciała żyjącego małoletniego. Wyjątkowo i zawsze zgodnie z obowiązującym prawem mogą być pobrane tkanki regenerujące się.

Zasada 5.Ani ciało ludzkie, ani jego części nie mogą być przedmiotem transakcji handlowych. Zgodnie z tym, przekazywanie lub przyjmowanie zapłaty ( z wyłączeniem różnych form rekompensaty lub nagrody) za ludzkie organy powinno być zakazane.

Zasada 6.Ogłaszanie zapotrzebowania lub możliwości dostarczenia organów, z sugerowaniem zapłaty, powinno być zakazane.

Zasada 7.Należy zakazać lekarzom i innym pracownikom służby zdrowia angażowania się w procedury transplantacji w razie uzasadnionego podejrzenia, że organy pochodzą z transakcji handlowych.

Zasada 8.Należy zakazać wszystkim biorącym udział w transplantacji, a także w tym, którzy umożliwiają korzystanie z koniecznych udogodnień, przyjmowania wyższej zapłaty, aniżeli wyraźnie uzasadnionej za tego typu usługę medyczną.

Zasada 9.W świetle zasad sprawiedliwości i uczciwości, organy powinny być dostępne dla pacjentów wyłącznie na podstawie potrzeby medycznej, a nie finansowej lub jakiejkolwiek innej.

OBOWIĄZKI PERSONELU MEDYCZNEGO W CZASIE KONFLIKTU ZBROJNEGO
1. Personel medyczny wypełniający swoje zadania w czasie konfliktu zbrojnego musi respektować zasady etyki zdrowotnej w taki sam sposób, jak w czasie pokoju.
2. Osoby nie biorące bezpośredniego udziału w starciach oraz niezdolne do walki powinny być traktowane humanitarnie.
3. Opieka musi być zapewniana jedynie według kryteriów medycznych, nie innych.
4. Zabrania się poddawania osób chronionych działaniom medycznym nie wynikającym z ich stanu zdrowia oraz dokonywania na nich jakichkolwiek eksperymentów medycznych, biologicznych lub innych naukowych.
5. Wola rannego i chorego musi być szanowana.
6. Zabrania się działań odwetowych na osobach chronionych.
Obowiązki personelu medycznego czasie konfliktu zbrojnego.

Postanowienia opieki zdrowotnej (Estrada A.B., 1982, s. 36-43).

ROLA PIELĘGNIARKI W OCHRONIE PRAW CZŁOWIEKA

STANOWISKO ICN

Potrzeba podejmowania aktywności pielęgniarskiej w ochronie praw człowieka nie jest ograniczona do czasu wojny czy przetworów politycznych. Może ona wystąpić także w więzieniach, nawet w sytuacjach normalnej pracy każdej pielęgniarki wtedy, gdy staje ona bezpośrednim świadkiem lub może podejrzewać wykorzystywanie pacjentów, pielęgniarek czy innych osób. Pielęgniarki w każdej sytuacji są odpowiedzialne za podejmowanie działań chroniących prawa tych osób, których sytuacja dotyczy. Wykorzystywanie fizyczne i/lub psychiczne, zarówno związku z leczeniem jak i poza nim, wchodzi z zakres zainteresowań pielęgniarki. Mogą także zdarzać się przypadki wywierania nacisku na wykorzystywanie czyjejś wiedzy i umiejętności, w sposób nie przynoszący dobra ani pacjentowi, ani innym ludziom

Stanowisko ad. 1 ICN – Rola pielęgniarki w ochronie praw

człowieka (fragmenty, 1988)

ROLA PIELĘGNIARKI WOBEC TORTUR

STANOWISKO ICN

Podstawą odpowiedzialności pielęgniarki jest pomaganie tym, którzy jej opieki potrzebują. Jeżeli ofiara okrucieństwa, rozmyślnego poniżania lub innego nieludzkiego traktowania- według niezależnej opinii pielęgniarki- wymaga jej opieki , nie ma takiej motywacji, która mogła by ją skłonić do nieudzielania tej opieki w sposób najlepiej możliwych. Pielęgniarka nie powinna wspierać, nie reagować lub dobrowolnie uczestniczyć, w jakimkolwiek umyślnym, podejmowanym systematycznie działaniu, mającym na celu zadawanie cierpienia fizycznego, duchowego ani w żadnej innej formie okrucieństwa, nieludzkiego traktowania człowieka podejmowanego przez pojedynczego człowieka lub na polecenie jakiejś władzy w celu wymuszenia informacji, zeznań lub z innych powodów.

Stanowisko ad.34 ICN – Pielęgniarki wobec tortur (fragmenty 1988)

Kodeks etyki zawodowej pielęgniarki i położnej

Rzeczypospolitej Polskiej

PRZYRZECZENIE

„Z głębokim szacunkiem i czcią przyjmuję nadany mi tytuł pielęgniarki /położnej i uroczyście przyrzekam:

Sprawować profesjonalną opiekę nad życiem i zdrowiem ludzkim.

Według najlepszej mej wiedzy przeciwdziałać cierpieniu, zapobiegać chorobom, współuczestniczyć w procesie terapeutycznym.

Nieść pomoc każdemu człowiekowi bez względu na rasę, wyznanie religijne, narodowość, poglądy polityczne, stan majątkowy i inne różnice.

Okazywać pacjentom należny szacunek, nie nadużywać ich zaufania oraz przestrzegać tajemnicy zawodowej.

Strzec godności zawodu pielęgniarki/położnej, a do współpracowników odnosić się z szacunkiem i życzliwością, nie podważać ich zaufania, postępować bezstronnie mając na względzie przede wszystkim dobro pacjenta.

Wdrażać do praktyki nowe zdobycze nauk medycznych, społecznych i humanistycznych oraz systematycznie doskonalić swoje umiejętności i wiedzę dla dobra zawodu.

Rzetelnie wypełniać obowiązki wynikające z pracy w tym zawodzie.

CZĘŚĆ OGÓLNA

Zasady etyki zawodowej wynikają z uniwersalnych zasad etycznych i zobowiązują pielęgniarki i położne do przestrzegania praw pacjenta i dbania o godność zawodu.

Działalność zawodowa pielęgniarki i położnej to świadome i dobrowolne podejmowanie profesjonalnych działań na rzecz pacjentów niezależnie od ich sytuacji zdrowotnej i społecznej.

Pielęgniarka/położna swoją postawą osobistą, zawodową i społeczną powinna dbać o prestiż zawodu i podnosić jego znaczenie w społeczeństwie.

Czynności zawodowe pielęgniarki/położnej nie mogą służyć aktom bezprawnym ani też powodować szkód dla zdrowia ludzkiego.

Pielęgniarka/położna posiadająca pełne uprawnienia zawodowe ponosi osobistą odpowiedzialność za swoje działania.

Pielęgniarka/położna działa zawsze w interesie swych pacjentów szczególnie tam, gdzie ich życie i zdrowie mogą być zagrożone.

Wszelkie szczegółowe ustalenia dotyczące uzupełniającej działalności zawodowej pielęgniarki/położnej w zakresie działalności naukowo-badawczej, edukacyjnej i administracyjno–organizacyjnej powinny uwzględniać powyższe zasady ogólne.

CZĘŚĆ SZCZEGÓŁOWA

I. Pielęgniarka/położna a pacjent

Pielęgniarka / położna pełniąc rolę zawodową zobowiązana jest do:

udzielania wszystkim pacjentom troskliwej opieki zgodnej z obowiązującymi standardami,

udzielania pierwszej pomocy w nagłych przypadkach oraz w sytuacji zagrożenia życia,

udzielania pacjentowi rzetelnej i zrozumiałej informacji dotyczącej procesu pielęgnowania.

We współpracy z pacjentem pielęgniarka / położna powinna okazywać życzliwość, wyrozumiałość, cierpliwość stwarzając atmosferę wzajemnego zaufania i zrozumienia.

Pielęgniarka / położna obowiązana jest przestrzegać następujących zasad wynikających z praw pacjenta:

respektować prawo pacjenta do intymności i godności osobistej podczas udzielania świadczeń medycznych,

realizować świadczenia pielęgniarskie za zgodą pacjenta, o ile jest on zdolny ją sformułować

poinformować pacjenta, w przypadkach odmowy wyrażenia przez niego zgody, o możliwych skutkach jego decyzji oraz podjąć próbę przekonania pacjenta, aby zmienił swoje zdanie.

Pielęgniarkę/położną obowiązuje zachowanie w tajemnicy wszystkich wiadomości o pacjencie i jego środowisku (rodzinnym, społecznym) uzyskanych w związku z pełnieniem roli zawodowej.

Pielęgniarka/położna umożliwia pacjentowi kontakt z rodziną, w miarę potrzeby pomaga rodzinie w sprawowaniu nad nim opieki oraz edukuje członków rodziny w zakresie dalszego postępowania pielęgnacyjnego.

Na prośbę pacjenta lub jego rodziny pielęgniarka/położna umożliwia kontakt z duchownym, stwarzając w miarę możliwości odpowiednie ku temu warunki.

Pielęgniarka/położna powinna dołożyć wszelkich starań, aby zapewnić pacjentowi humanitarną opiekę terminalną, godne warunki umierania wraz z poszanowaniem uznawanych przez niego wartości.

Położna powinna przyczynić się do stworzenia godnych warunków i rodzinnej atmosfery w czasie porodu.

Pielęgniarka/położna, nie może żądać od pacjentów dodatkowego wynagrodzenia ani też uzależniać swych usług od uzyskania korzyści materialnych.

II. Pielęgniarka/położna a praktyka zawodowa i nauka

Obowiązkiem pielęgniarki/położnej jest ciągłe podnoszenie kwalifikacji zawodowych.

Pielęgniarce/położnej nie wolno wykonywać zleceń lekarskich bez wyraźnego polecenia na piśmie umożliwiającego identyfikację lekarza i pacjenta z wyjątkiem sytuacji nagłych, stanowiących zagrożenie życia pacjenta.

Pielęgniarka/położna ma prawo dostępu do informacji istotnych dla realizacji czynności zawodowych oraz związanych zarówno z bezpieczeństwem osobistym pielęgniarki, jak i bezpieczeństwem pacjenta.

Pielęgniarka/położna ma obowiązek dokładnego dokumentowania swojej działalności zawodowej i zabezpieczenia dokumentów.

Przekazywanie przez pielęgniarkę/położną informacji o stanie zdrowia pacjenta innym członkom zespołu terapeutycznego nie jest naruszeniem tajemnicy zawodowej.

Pielęgniarka/położna ma prawo odmówić uczestnictwa w zabiegach i eksperymentach biomedycznych, które są sprzeczne z uznawanymi przez nią normami etycznymi.

Pielęgniarka/położna zobowiązana jest do działalności na rzecz promocji zdrowia.

Pielęgniarka/położna zorientowawszy się, że w postępowaniu medycznym został popełniony błąd (zwłaszcza w przypadku błędu zagrażającego życiu lub zdrowiu pacjenta), niezwłocznie powinna powiadomić o tym odpowiednie osoby z zespołu terapeutycznego.

Pielęgniarka/położna powinna uczestniczyć w działalności krajowych i międzynarodowych organizacji pielęgniarskich/położniczych na rzecz ochrony zdrowia społeczeństwa, przysparzając tym samym prestiżu zawodowi.

Pielęgniarka/położna współuczestniczy w miarę swoich możliwości w rozwoju badań naukowych z zakresu pielęgniarstwa, położnictwa oraz edukacji swojej grupy zawodowej.

Pielęgniarka/położna powinna cenić i szanować swój zawód, chronić jego godność, a w pracy zawodowej powinna postępować tak, aby budzić szacunek i zaufanie.

Pielęgniarka/położna powinna powstrzymać się od jakiegokolwiek działania, które mogłoby spowodować złą opinię o zawodzie.

Pielęgniarka/położna powinna otaczać szacunkiem historię i tradycję zawodu, dbać o pozytywny wizerunek zawodu.

Pielęgniarka/położna chroniąc interesy zawodowe nie powinna współpracować z organizacjami mającymi cele sprzeczne z racjami zawodowymi i moralnymi.

Pielęgniarka/położna powinna upowszechniać osiągnięcia naukowo -badawcze związane z wykonywaniem zawodu poprzez wystąpienia i publikacje. Publikacje te powinny być rzetelne i pozbawione znamion sensacji.

III. Pielęgniarka/położna a samorząd pielęgniarek i położnych

Pielęgniarki/położne powinny solidarnie wspierać działalność swego samorządu, którego zadaniem jest zapewnienie im należytej pozycji w społeczeństwie.

Pielęgniarka/położna jest obowiązana do przestrzegania uchwał podjętych przez uprawnione organy samorządu zawodowego.

Stosunki między członkami samorządu powinny opierać się na wzajemnym szacunku, lojalności, koleżeństwie i solidarności zawodowej. Powinni oni dzielić się swoimi doświadczeniami i służyć sobie pomocą. Wzajemna ocena winna być sprawiedliwa, a krytykę należy formułować w sposób bezstronny, przekazując ją w pierwszej kolejności osobie zainteresowanej. W przypadku braku reakcji i powtarzających się błędów pielęgniarka/położna powinna poinformować właściwą Okręgową Radę za pośrednictwem właściwej Okręgowej Izby Pielęgniarek i Położnych.

IV. Pielęgniarka/położna a współpracownicy

Pielęgniarka/położna mająca większe doświadczenie zawodowe powinna przekazywać młodszym koleżankom i kolegom swoją wiedzę i umiejętności zawodowe oraz wzorce kultury i poszanowania człowieka. Moralnym obowiązkiem jest kształtowanie poczucia odpowiedzialności za wykonywaną pracę, nawyku uczciwości, rzetelności, pracowitości
i dokładności.

Pielęgniarka/położna nie powinna dyskredytować postępowania innych współpracowników zespołu terapeutycznego, zwłaszcza w obecności osób trzecich.

Pielęgniarka/położna nauczająca zawodu powinna przekazywać słuchaczom także zasady etyki zawodowej, czuwając nad ich adaptacją zawodową.

Nieuczciwa konkurencja pomiędzy członkami samorządu jest szczególnie naganna.

Pełnieniu obowiązków kierowniczych przez pielęgniarki/położne powinno towarzyszyć poczucie odpowiedzialności za rozwój zawodowy i naukowy podwładnych.

Pielęgniarka/położna jest współodpowiedzialna za efekty procesu terapeutycznego oraz za podjęte przez siebie działania wynikające z procesu pielęgnowania.

V. Pielęgniarka/położna a zasady postępowania wobec społeczeństwa

Pielęgniarka/położna zgodnie ze swą wiedzą i kompetencjami powinna czynnie uczestniczyć w zwalczaniu przejawów patologii społecznej.

Pielęgniarka/położna powinna brać czynny udział w życiu społecznym i w działaniach na rzecz ochrony środowiska naturalnego, a także przeciwdziałać praktykom uznanym przez naukę za bezwartościowe i szkodliwe dla zdrowia.

VI. Przepisy końcowe

W przypadkach nieprzewidzianych w Kodeksie Etyki Zawodowej Pielęgniarki i Położnej Rzeczypospolitej Polskiej pielęgniarka/położna powinna postępować zgodnie z zasadami sformułowanymi w:

ustawie o zawodach pielęgniarki i położnej,

orzecznictwie Naczelnego Sądu Pielęgniarek i Położnych,

uchwałach organów samorządu pielęgniarek i położnych oraz zgodnie z zasadami dobrej praktyki i dobrym obyczajem.

Wszelkie zmiany w Kodeksie mogą być dokonane jedynie przez Krajowy Zjazd Pielęgniarek i Położnych.

Kodeks wchodzi w życie po uchwaleniu przez Krajowy Zjazd Pielęgniarek i Położnych.