ELEMENTY PSYCHOLOGII

Komunikowanie się z jednostką i grupą
Mediacje i negocjacje
Rozwiązywanie problemów
Kształtowanie cech przywódczych
Stres i radzenie sobie ze stresem - techniki obniżania stresu.

3 Rozwiązywanie problemów.

Pojęcie problemu

Słowa kluczowe: sytuacja trudna, sytuacja nowa, sytuacja niepewna.

Definicje:

Pojęcie problemu nie jest jednoznacznie określone w pracach psychologicznych

i pracach pedagogicznych. W pracach tych można znaleźć około 30 różnych pojęć związanych z problemem.

I grupa – problem jest sytuacją trudną lub trudnością, która powstaje w trakcie ludzkiej działalności np. student czeka na egzamin.

II grupa – problem jest sytuacją nową dla podmiotu np. człowiek, który po raz pierwszy trafił do więzienia.

III grupa – problem jest sytuacją niepewną lub sytuacją zawierającą niepewność np. która jest godzina – patrzę na zegarek i redukuję niepewność psychologiczną.

Rodzaje problemów

Słowa kluczowe: orientacyjne, decyzyjne, wykonawcze.

Definicje:

Problemy orientacyjne – czyli tzw. problemy poznawcze , powstają w trakcie tych czynności, których celem jest zdobycie informacji o otaczającym nas świecie.

Problemy decyzyjne - powstają przy podejmowaniu postanowienia o działaniu.

Problemy tzw. wykonawcze – powstają wówczas gdy realizujemy podjęte decyzje.

Fazy rozwiązywania problemu

Słowa kluczowe: sytuacja problemowa, informacja, pomysł, myślenie, weryfikacja.

Definicje:

- Dostrzeganie problemu – podmiot dostrzega problem, czyli odkrywa go i uświadamia sobie, że wiedza którą dysponuje nie jest wystarczająca aby osiągnąć cel.

- Analiza sytuacji problemowej – podmiot analizuje jakie są rozbieżności między tym co jest dane, a tym co jest pożądane.

- Wytwarzanie pomysłów rozwiązania – w tej fazie , która jest kluczową fazą rozwiązywania problemów, podmiot wytwarza informacje niezbędne do rozwiązania problemu. Te nowe informacje, które wytwarza - nazywane są myśleniem produktywnym.

- Weryfikacja pomysłów rozwiązania problemu – celem tej fazy jest ocena pomysłów rozwiązania problemu, jest to inaczej kontrola pomysłów. W wyniku weryfikacji pomysłów – podmiot przyjmuje lub odrzuca pomysł.

- Powrót do faz poprzednich – powrót do faz poprzednich może nastąpić na każdym etapie rozwiązywania problemów , przyczyną mogą być niepowodzenia w fazach następnych.

Techniki twórczego myślenia

Słowa kluczowe: stymulacja, czynności intelektualne, zapamiętywanie, rozumienie, ocenianie.

Definicje:

Techniki twórczego myślenia to techniki mające na celu stymulację podstawowych czynności intelektualnych, jakimi są:

-zapamiętywanie, polegające na zdobywaniu i gromadzeniu informacji oraz na wykorzystaniu tych informacji;

-rozumienie i zdolność opisywania obiektów za pomocą różnych języków opisu (np. język matematyki, biologii, malarstwa itp.)

-tworzenie nowych obiektów według kryterium podejmowanych działań, tj. finalizowanie istniejących pomysłów, nadawanie celów obiektom istniejącym, krytyczne ocenianie przeznaczenia analizowanych obiektów, poszukiwanie nowych sposobów zorganizowania elementów, nowych obszarów zastosowania znanych już rozwiązań itp.;
Technik tych jest wiele. Dzielą się one na racjonalne (podejście analityczne) i irracjonalne (podejście fantastyczne oparte na dochodzeniu do rozwiązań metodą analogii).
W literaturze wymienia się na przykład takie techniki, jak: technika krytycznych konstatacji, wykaz negatywnych cech badanego obiektu, technika identyfikacji (z badanym przedmiotem), technika zróżnicowanych sformułowań, technika analizy konceptualnej, technika ,,tytułów książkowych”, badanie morfologiczne, badania operacji (czynności), badanie przez analogię, technika wymuszonych skojarzeń, technika skojarzeń pośrednich, fantazjowanie itp.
Stosowanie tych różnych technik ułatwia rozwiązującemu problem lepiej i pełniej wykorzystać swój potencjał umysłowy. Dzięki nim może on osiągnąć takie stany emocjonalne i umysłowe, na jakie nie pozwalają mu jego nawyki, nieśmiałość i rutyna.

Przyczyny niepowodzeń w rozwiązywaniu problemów

Słowa kluczowe: reguły, złożoność, nowość, schematyczność, procedura, nastawanie.

Definicje:

Czynnikami przeszkadzającymi w rozwiązywaniu problemów są:

-duży stopień nowości,

-duża liczba reguł,

-duża złożoność reguł,

-niezgodność reguł z intuicją (ze zdrowym rozsądkiem lub wiedzą czy rozumowaniem człowieka).

Często problemy z rozwiązywaniem pojawiają się z powodu określonego nastawienia umysłowego, czyli schematycznego ich spostrzegania zgodnie z posiadanym modelem wyznaczającym sposób reprezentacji, kontekst czy procedurę rozwiązywania problemu. Inaczej określa się takie nastawienia jako obwarowania umysłowe. Mając utrwalone nastawienie, człowiek rygorystycznie się stosuje do danej strategii, która w odniesieniu do nowego problemu okazuje się być nieskuteczna, mimo, że wcześniej dobrze funkcjonowała przy rozwiązaniu wielu problemów. Innego typu nastawienia przejawiają się w uporczywym trzymaniu się określonej funkcji użytkowej przedmiotu. Niezdolność uświadomienia sobie, że danego przedmiotu można także użyć w innym celu to fiksacja funkcjonalna. Nie pozwala ona na rozwiązanie nowych problemów za pomocą starych narzędzi. Jeszcze inny typ nastawienia to stereotypy, czyli przekonania, zgodnie z którymi członkowie pewnych grup społecznych charakteryzują się określonymi cechami. Kształtują się one w ten sam sposób, co inne nastawienia umysłowe: poprzez kilkakrotną obserwację jakiegoś zjawiska czy wzorca, potem uogólnienie, zakładając, że wzorzec ten będzie się w przyszłości zawsze ujawniał. Stereotypy, podobnie jak inne rodzaje nastawień umysłowych, ograniczają myślenie posługujących się nimi ludzi, upośledzając ich zdolności rozwiązywania problemów. Rozwiązanie wcześniejszego problemu może utrudniać rozwiązanie problemu późniejszego i mamy wówczas do czynienia z transferem negatywnym. Transfer pozytywny ma miejsce wówczas, gdy rozwiązanie problemu wcześniejszego ułatwia poradzenie sobie z nowym problemem.

4 Kształtowanie cech przywódczych.

Istota i rodzaje przywództwa

Słowa kluczowe: przywództwo, władza, autorytet.

Definicje:

Przywództwo - jest oddziaływaniem na zachowania innych; to rodzaj społecznego wpływu, który pojawia się wówczas, gdy jedna osoba (przywódca) jest zdolna do powodowania pożądanego przez siebie zachowania kogoś innego, ulegającego jej z powodu więzi, jaka ich łączy (z powodu stosunku społecznego, jaki pomiędzy nimi zachodzi); wiąże się z pewnymi szczególnymi cechami i zachowaniami osoby, której inni są skłonni zaufać i podporządkować się (mówimy wtedy, że ta jednostka ma w grupie autorytet, władzę, którą inni dobrowolnie akceptują).

Przyczyny wzrostu znaczenia przywództwa w organizacjach gospodarczych:

-od przywódców zależy poziom życia i gospodarki;

-nasilenie się konkurencji (należy umieć przewodzić);

-globalizacja współczesnej gospodarki (dużymi organizacjami najlepiej kierują ludzie o cechach przywódczych);

-kieruje się ludźmi wykształconymi (nieskuteczne byłoby oddziaływanie takie, jak 20 lat temu);

-firmy znajdują się w burzliwym otoczeniu (muszą być plastyczne, zmieniać się, a najskuteczniej zmiany przeprowadzają przywódcy).

Rodzaje przywództwa:

-strategiczne

-kierownicze

Władza i wpływ w organizacjach wiążą się z autorytetem formalnym (posiadanie prawa do wywierania wpływu) oraz autorytetem nieformalnym (władza sprawowana ze względu na przyzwolenie jednostek). Co za tym idzie różnice w sposobach sprawowania władzy tkwią w jej źródłach (np. przywódcy - częściej sięgają po źródło władzy nieformalnej; manager - częściej korzysta ze źródeł władzy formalnej.

Źródła władzy, autorytetu i przywództwa:

władza nagradzana - jej istota to nagradzanie osób za wykonanie zadania;

władza wymuszana - jej istota to kary;

władza z mocy prawa - władza formalna;

władza ekspercka - podwładni są przekonani o kompetencjach i wiedzy w danej sprawie swego przywódcy;

władza odniesienia - pojawia się wówczas, gdy osoby podwładne wykazują chęć do naśladowania lub upodobnienia się do sprawującego władzę;

uczucia - nieformalne; siła wpływu zależy również od emocji i uczuć;

osobowość - wpływy zależy od osobistych cech sprawującego władzę;

charyzma - sprawujący władzę jest postrzegany jako człowiek o wyjątkowych cechach; podporządkowanie się mu wynika z wiary w jego możliwości rozwiązania pewnych spraw (źródłem charyzmy jest skuteczność w ich rozwiązywaniu).

specjalizacja dla pielęgniarek - anestezjologia