elementy psychologii cz I - specjalizacja dla pielęgniarek

ELEMENTY PSYCHOLOGII

1. Komunikowanie się z jednostką i grupą
2. Mediacje i negocjacje
3. Rozwiązywanie problemów
4. Kształtowanie cech przywódczych
5. Stres i radzenie sobie ze stresem - techniki obniżania stresu.

1 Komunikowanie się z jednostką i grupą

Pojęcie komunikacji

Słowa kluczowe: komunikacja interpersonalna, nadawca, odbiorca, informacja, kod, kanał, szum.

Definicje:

Komunikacja – proces, w którym ludzie podejmują działania w kierunku dzielenia się znaczeniami za pomocą symbolicznego przekazu.

Komunikacja interpersonalna – proces dzięki, któremu jednostka przekazuje i otrzymuje informacje w bezpośrednim kontakcie z inną osobą. Dokonuje się za pomocą przekazu werbalnego i niewerbalnego.

 Struktura komunikacji

Słowa kluczowe: intencja, kodowanie, wiadomość, interpretacja.

Definicje:

Wiadomość – informacja przekazana w postaci sygnałów, czyli zachowań werbalnych i niewerbalnych.

Kodowanie – przekład zamiaru, myśli, uczucia na informację.

 Cele komunikacji

Słowa kluczowe: myśli, przekonania, uczucia, poglądy , obraz samego siebie, więzi społeczne

Definicje:

Cele komunikacji:

-wyrazić swoje myśli, przekonania, uczucia i podzielić się z innymi własnym doświadczeniem

-wymienić z innymi posiadane informacje, uzgodnić poglądy

-dokonać zmian w zachowaniu innych ludzi, wydać polecenia, wykonać wspólne zadania

-wyrazić nasz stosunek do partnera i określić własną pozycję w związku

-nawiązać więzi społeczne między ludźmi i zaspokoić ich potrzeby

-przyczyniają się także do kształtowania naszego obrazu samego siebie.

 Poziomy komunikacji

Słowa kluczowe : faktyczny, instrumentalny, afektywny.

 Efektywne komunikowanie się

Słowa kluczowe: intencje, wiarygodność nadawcy, zrozumiałe informacje, redundancja, feedback.

Definicje:

Efektywne komunikowanie się zachodzi wtedy, kiedy odbiorca rozumie sytuację tak, jak zamierzył nadawca. W skutecznej komunikacji informacja nadawcy dokładnie oddaje jego intencje, a interpretacja odbiorcy zbiega się z zamiarami nadawcy.

Sprawne wysyłanie informacji:

-zwiększenie redundancji (nadwyżek znaczeniowych)komunikatu i zmniejszenie szumu przez użycie więcej niż jednego kanału i powtarzanie informacji więcej niż jeden raz

-przekazywanie komunikatu całkowitego i jasnego razem z wszystkimi informacjami ubocznymi, których odbiorca może potrzebować, żeby zrozumieć twój układ odniesienia i punkt widzenia

-przedstawienie informacji jako swojej własnej przez użycie zaimków osobowych – ja, mój

-dbałość o to, żeby wypowiedzi werbalne i oznaki niewerbalne były ze sobą zgodne.

Sposoby poprawy komunikacji:

-redundancja

-feedback.

 Komunikacja werbalna i niewerbalna

Słowa kluczowe: gestykulacja, mimika i wyraz twarzy, dystans przestrzenny, kontakt wzrokowy.

Definicje:

Komunikacja niewerbalna – to „język ciała”. Bardzo istotne są w niej takie czynniki, jak: przestrzeń społeczna, symbole, wyraz twarzy, mimika, kontakt wzrokowy.

Komunikacja werbalna – przekazywanie informacji za pomocą wyrazów. Dużą rolę odgrywają tu takie czynniki, jak: akcent, stopień płynności mowy, zawartość wypowiedzi.

 Komunikacja werbalna

Słowa kluczowe: konwersacja, fazy rozmowy, pytania, polecenia, informowanie, rodzaje komunikatów werbalnych: komunikaty krytyczne, strukturalne, opiekuńcze, wspierające

Definicje:

Jedną z najbardziej znanych jest koncepcja konwersacji, nazywana teorią implikatur. Zakłada ona, że podstawowym zjawiskiem w wymianie konwersacyjnej jest tworzenie niekonwencjonalnych znaczeń wypowiedzi, które bazują na wiedzy pozajęzykowej rozmówców i bieżącym kontekście konwersacyjnym.

Podstawowe zasady konwersacji:

-reguła kooperacji – zobowiązuje ona rozmówców do realizacji swych wkładów w tworzenie wymiany w odpowiednim momencie i przy akceptacji celu i kierunku konwersacji. Opiera się ona na czterech zasadach uzupełniających :

-zasada jakości - nie należy mówić tego co jest fałszem lub nie jest wystarczająco uzasadnione,

-zasada ilości - należy unikać nie wymaganej szczegółowości,

-zasada odpowiedzialności- mówienie rzeczy zgodnych z aktualnym przebiegiem rozmowy,

-zasada sposobu - unikanie wypowiedzi wieloznacznych, wypowiedzi mogących zranić rozmówcę; należy mówić w sposób uporządkowany.

Fazy rozmowy:

-faza otwarcia - przywitanie i przedstawienie się, wyjaśnienie celu wizyty.

-faza nabierania zaufania - skoncentrowanie się, nastawienie na aktywne słuchanie, życzliwy komentarz na temat firmy, branży.

-faza fachowa - dotyczy sedna sprawy z którą przyszliśmy, przedstawienie własnego punktu widzenia, dotyczy fachowego słownictwa.

-faza końcowa – zamykająca.

Polecenia – są stosowane w celu wywarcia wpływu na zachowanie innych; mogą być uprzejme, perswazyjne lub autorytarne.

Pytania – ukierunkowane na uzyskanie informacji werbalnej, otwarte lub zamknięte; osobowe albo bezosobowe.

Komunikaty krytyczne – maja na celu przekazanie drugiej osobie, ze jest nie w porządku, wzbudzenie w niej poczucia winy.

Komunikaty strukturalne – pouczają jak druga osoba powinna się zachować, co zrobić, jak postępować.

Komunikaty opiekuńcze – z ich pomocą włączamy się do rozwiązania problemu, udzielamy pomocy, wyręczamy, przejmujemy inicjatywę.

Komunikaty wspierające – traktują partnera jako osobę, która potrafi samodzielnie rozwiązywać problem.

  Komunikacja niewerbalna

Słowa kluczowe: gestykulacja, pozycja ciała, kontakt fizyczny, ton głosu, kinezjetyka, proksemika.

Definicje:

Komunikacja niewerbalna może się wyrażać poprzez:

-gesty

-mimika i wyraz twarzy

-dotyk i kontakt fizyczny

-dystans przestrzenny

-kontakt wzrokowy i wymiana spojrzeń

-pozycja ciała

-niewerbalne aspekty mowy.

Kinezjetyka zajmuje się pozycjami ciała, postawą, gestami i innymi ruchami ciała. Ekspresja ciała zdaje się być najbardziej jasną stroną komunikacji niewerbalnej. Pozwala ona poprzez prawidłową ocenę ruchów określić status społeczny, wykształcenie, wychowanie.

Proksemika jest to nauka zajmująca się badaniem wzajemnego wpływu relacji przestrzennych między osobami oraz między osobami a otoczeniem (materialnym) na relacje psychologiczne, sposób komunikacji.

Cztery strefy używane przez nas nieświadomie podczas interakcji z innymi ludźmi:

-strefa intymna (0-45cm),

-strefa osobista (45-120 cm), 

-strefa społeczna (1,2-3,6 m), 

-strefa publiczna (3,6-6m).

Cechy aktywnego słuchania

Słowa kluczowe: odzwierciedlanie, parafrazowanie, klaryfikacja (skupianie się na najważniejszym), umiejętność skupienia się, umiejętność podążania.

Definicje:

Aktywne słuchanie – to okazywanie rozmówcy akceptacji, szacunku, serdeczności i ciepła, to powstrzymywanie się od wypowiadania własnych sądów i dobrych rad. Pomaga ono osobie, która mówi, dokładniej uzmysłowić sobie, na czym polega problem.

Umiejętności potrzebne w rozmowie:

-rozpoczynaj od pytań otwartych zaczynających się od słów, kto, co, kiedy, jak, dlaczego

-przysłuchuj się nie tylko odpowiedziom na pytania, ale także innym informacjom, które dostarczają wiedzy o mówiącym

-w rozmowie, niezależnie od tematu ujawniaj także pewne informacje o sobie.

 Komunikacja formalna i nieformalna

Słowa kluczowe: sieć pogłosek, nitka, plotka, przypadek, kiść.

Definicje:

Komunikacja formalna – wykorzystuje istniejące i oficjalne kanały informacji.

Komunikacja nieformalna – nie ma oficjalnych kanałów informacyjnych. Odbywa się poza liniami podporządkowania i przyjmuje różne formy.

Bariery komunikacyjne i sygnały zakłócające

Słowa kluczowe: osądzanie, decydowanie za innych, uciekanie od problemów partnera, różnice kulturowe, stereotypy.

Definicje:

Bariery komunikacyjne – wszystkie czynniki, które utrudniają zrozumienie przekazu zawartego w wypowiedzi.

Przeszkody w komunikacji:

-różnice w postrzeganiu

-różnice językowe

-szum

-emocje

-niezgodne komunikaty werbalne i niewerbalne

-nieufność.

 Kompetencje interpersonalne

Słowa kluczowe: umiejętności interpersonalne.

Definicje:

Umiejętności interpersonalne to, najkrócej mówiąc te, które sprawiają, że potrafimy dobrze pracować w zespole.
To umiejętność komunikowania się, planowania pracy razem ze współpracownikami, dochodzenia do kompromisu, wspólnego dążenia do celu.

Zachowania asertywne, agresywne i uległe

Słowa kluczowe: prawa, lekceważenie, respektowanie.

Definicje:

Zachowanie asertywne – oznacza bezpośrednie, uczciwe i stanowcze wyrażenie wobec innej osoby swoich uczuć, postaw, opinii lub pragnień w sposób respektujący uczucia, postawy, opinie i pragnienia drugiej osoby.

Agresywność – bywa często mylona z asertywnością. W zachowaniach agresywnych respektujemy własne prawa lekceważąc jednocześnie prawa innych. Nie liczymy się z innymi, nie słuchamy ich, podejmujemy decyzje bez uwzględnienia praw innych.

Uległość – polega na respektowaniu praw innych przy jednoczesnym lekceważeniu własnych praw. Zachowania uległe cechuje to, że interesy innych osób stawiamy ponad własnymi, często rezygnując z własnych dążeń, pragnień i potrzeb.

 Style komunikacyjne kobiet i mężczyzn

Definicje:

Grupy mężczyzn lubią mówić o pieniądzach, pracy, sportach, rywalizacji i lubią sobie wzajemnie dokuczać.

Kobiety bardziej się ujawniają i rozmawiają na bardziej intymne tematy, szczególnie z innymi kobietami.

Gdy kobiety i mężczyźni przebywają razem, mężczyźni zwykli mówić więcej, przerywają, mówią głośniej, generalnie kontrolują przebieg rozmowy.

Mężczyźni i kobiety stosują różne słownictwo.

Kobiety współpracują i wspierają, dbają by rozmowa była kontynuowana, zadają pytania, dają więcej pozytywnych wzmocnień, są bardziej grzeczne.

 Pojęcie asertywności

Słowa kluczowe: asertywność, prawa, potrzeby, poglądy.

Definicje:

Asertywność – to respektowanie własnych praw przy jednoczesnym respektowaniu praw innych osób. Oznacza to obronę własnych praw przy uznaniu praw innych, wyrażanie swoich potrzeb, poglądów i odczuć. Zachowując się asertywnie, umacniamy i określamy nasze granice.

 Prawa asertywne

Słowa kluczowe: opinie, potrzeby, uczucia, intencje, prośby.

Definicje:

Prawa asertywne:

- Masz prawo do wyrażania siebie, swoich opinii, potrzeb, uczuć – tak długo, dopóki nie ranisz innych.

- Masz prawo do wyrażania siebie – nawet, jeśli rani to kogoś innego – dopóki twoje intencje nie są agresywne (są asertywne).

- .Masz prawo do przedstawiania innym swoich próśb – dopóki uznajesz, że oni maja prawo odmówić.

- Są sytuacje, w których kwestia praw poszczególnych osób nie jest jasna. Zawsze jednak masz prawo do przedyskutowania tej sytuacji z druga osobą.

- Masz prawo do korzystania ze swoich praw.

 Komunikaty w formie „ja”, „ty”

Słowa kluczowe: ja, ty, kontakt, terytorium.

Definicje:

Mówienie zdań, w których podmiotem jest słowo „ja” to asertywne komunikowanie. Nie przyjmujemy na siebie w takich wypowiedziach „misji” wyrażania opinii innych ludzi, jasno i otwarcie wyrażamy siebie w kontakcie. Te komunikaty stwarzają szansę porozumienia.

Komunikaty typu „ty” blokują wymianę, często ranią, bywają niezrozumiałe. Są też zwykle elementem agresywnego zachowania. Gdy mówimy „ty” wkraczamy na czyjeś terytorium.