elementy organizacji i zarządzania cz V- specjalizacja dla pielęgniarek

 

ORGANIZACJA I ZARZĄDZANIE Z ELEMENTAMI EKONOMIKI OCHRONY ZDROWIA

Podmioty występujące na rynku usług zdrowotnych

Każdy rynek tworzą podmioty rynkowe, przedmioty rynkowe oraz związki zachodzące między tymi elementami. 
 

Podmiotami rynku usług zdrowotnych reprezentującymi podaż są:

- ambulatoryjne ośrodki opieki zdrowotnej (przychodnie, ambulatoria, polikliniki, poradnie, 
praktyki lekarskie, zespoły lekarzy pierwszego kontaktu)

- stacjonarne ośrodki opieki zdrowotnej (szpitale ogólne i psychiatryczne, sanatoria i półsanatoria, prewentoria, izby porodowe, zakłady lecznicze, żłobki)

- jednostki pomocy doraźnej (stacje pogotowia ratunkowego, grupy ratownictwa medycznego, dyżurujące zespoły lotnicze, karetki sanitarne, samoloty i śmigłowce sanitarne)

Natomiast stronę popytową rynku usług zdrowotnych w naszym kraju tworzą:

- ludzie chroniący swoje zdrowie i leczący się

- oraz instytucje ubezpieczenia zdrowotnego czyli oddziały Narodowego Funduszu Zdrowia¹

Źródła informacji o potrzebach zdrowotnych

Źródła informacji marketingowej

Podział źródeł informacji wg Dobskich²

Źródła informacji:

1. Wewnętrzne 
2. Zewnętrzne

1. Pierwotne 
2. Wtórne

Źródła informacji marketingowej można podzielić na wewnętrzne i zewnętrzne:

wewnętrzne – o stanie i sposobach wykorzystania zasobów,

zewnętrzne – pochodzące z otoczenia, dostarczające informacji o sytuacji w sektorze.

Kolejny podział to:

źródła pierwotne, gdzie informacje zbieramy za pomocą metod badań marketingowych w celu rozwiązania określonego problemu; informacje te mają charakter ilościowy i jakościowy,

źródła wtórne są to informacje już wcześniej zebrane i opracowane w innym celu, mają głównie charakter ilościowy³

Źródła wtórne informacji wewnętrznych:

- bilans i rachunek wyników,

- raporty roczne placówki służby zdrowia,

- dokumentacje techniczno-ekonomiczne składników majątku placówki służby zdrowia,

rejestr pacjentów,

- statystyki placówki służby zdrowia, wykonywanych badań, porad itp.

Źródła wtórne informacji zewnętrznych:

- dane Głównego Urzędu Statystycznego (roczniki, sprawozdania, zeszyty metodyczne),

- materiały informacyjne Ministerstwa Zdrowia,

- materiały, informatory Narodowego Funduszu Zdrowia,

- literatura, czasopisma (Antidotum, Gazeta Lekarska, Przewodnik Menedżera Zdrowia, Magazyn Pielęgniarki i Położnej, Konsyliarz, Ogólnopolski Przegląd Medyczny, Biuletyny informacyjne samorządów zawodowych

Źródła pierwotne:

- wyniki ankiet i wywiadów z pacjentami i pracownikami placówek służby zdrowia,

- wyniki obserwacji,

- wyniki analizy rynku

System ochrony zdrowia

WHO proponuje przyjąć jako definicję systemu zestaw czynności, których celem jest promocja, przywrócenie i utrzymanie zdrowia. Inna definicja systemem nazywa zbiór wszystkich instytucji, organizacji i środków działających na rzecz poprawy zdrowia jednostek i społeczeństwa. Jaką by definicję nie przyjąć, lub nie wymyślić nową, jedno jest jasne: Płatnik za usługi zdrowotne nie jest systemem, a jedynie częścią systemu.

Obowiązki systemu

1. Gdy obywatel danego państwa ma jakieś wątpliwości zdrowotne system musi mu dostarczyć maksimum potrzebnej informacji co robić i gdzie się udać. Czasami system winien pomyśleć za obywatela i wątpliwości mu podsunąć,
2. System winien pacjentowi ułatwić drogę do miejsc, gdzie może uzyskać konieczną pomoc wskaże mu się drogę do odpowiedniej informacji,
3. Ze względu na kompleksowość współczesnych potrzeb medycznych system winien poprowadzić pacjenta optymalną drogą ich zaspokojenia szanując czas i wysiłek pacjenta,
4. System musi zapewnić środki na potrzebne świadczenia i tak pokierować tymi środkami, aby były użyte efektywnie.
5. Żaden obywatel nie może odczuć dyskryminacji geograficznej, demograficznej lub spowodowanej swoim statusem materialnym,

Nie może być bariery finansowej w postaci wartości danego świadczenia, czego skutkiem świadczenia droższe lub bardziej nowoczesne mogą stać się mniej dostępne,

Pacjent na każdym etapie kontaktu z systemem winien odczuć, że system ten jest kontrolowany, kierowany, oceniany i stale ulepszany, a personel posiada konieczny zasób wiedzy fachowej.

Każdy z funkcjonujących w świecie systemów ochrony zdrowia obejmuje następujące sfery działań:

• opiekę zdrowotną, rozumianą jako medycynę leczniczą,
• ochronę zdrowia, rozumianą jako działania na rzecz zdrowia publicznego, tj. na rzecz ogółu społeczeństwa, realizowane zarówno przez służby medyczne jak i inne sektory życia społeczno- gospodarczego,
• struktury zarządzania opieką zdrowotną i ochroną zdrowia,
• źródła i drogi finansowania całokształtu działań na rzecz zdrowia.

Funkcje systemu ochrony zdrowia

System ochrony zdrowia każdego kraju pełni, poza naprawczymi, m.in. funkcje:

• pracodawcy, które są identyczne z innymi zakładami pracy i stanowią istotną
  część istniejącego w każdym kraju rynku pracy,
• podmiotu kreującego zapotrzebowanie na dobra konsumpcyjne, a niekiedy
  funkcję współtwórcy tych dóbr, np. aparatury diagnostyczno-leczniczej, leków, sprzętu rehabilitacyjnego czy infrastruktury materialnej (budynki, wyposażenie) placówek,
• kształceniowo-wychowawcze, które obejmują kształcenie i ustawiczne dokształ­canie wszystkich kategorii personelu medycznego, personelu opiekuńczego i rosnącej liczby zawodów technicznych, a w odniesieniu do ogółu społeczeń­stwa obejmują tak ważne zadania jak generowanie zmian zachowań zdrowot­nych,
• zarządzania, które są identyczne z zarządzaniem innymi dziedzinami działań społeczno-gospodarczych tj.: planowanie, organizacja, nadzór, ocena wraz z całokształtem aspektów prawnych, etycznych i ekonomicznych,
• polityczne, gdyż jakość systemu ochrony zdrowia jest w każdym kraju istotnym elementem „gry” politycznej, jest źródłem poparcia lub sprzeciwu dla działań władz zarówno lokalnych, jak i państwowych, zbiorowej kultury zdrowotnej,

Narodowy Fundusz Zdrowia – zawieranie umów na realizację świadczeń pielęgniarskich.

Świadczenie zdrowotne

Działanie służące:

• zachowaniu,
• ratowaniu, przywracaniu i poprawie zdrowia,
• oraz inne działania medyczne wynikające z procesu leczenia.

Kontrakt – umowa cywilno – prawna czyli zgodne oświadczenie co najmniej dwóch stron zmierzających do zaistnienia określonych w jej treści skutków prawnych.

Uruchomienie możliwości kontraktowania świadczeń w różnych obszarach świadczeń zdrowotnych spowodowało konieczność określenia minimum:

• faktycznych potrzeb zdrowotnych na danym obszarze,
• kwalifikacji jakimi powinien wykazać się potencjalny świadczeniodawca,
• ceny i wartości globalnej kontraktu,
• sposobu kontrolowania jakości realizowanych ofert,
• zasad współpracy podmiotów świadczących usługi w ramach kontraktu z publicznymi zakładami opieki zdrowotnej.

Świadczeniem pielęgniarskim jest każda usługa wykonana przez pielęgniarkę na rzecz jej podopiecznego, zdrowego lub chorego, związana ze sprawowaną nad nim opieką pielęgnacyjną.

Kontraktowanie świadczeń zdrowotnych ma na celu m.in.:

• poprawę dostępności pacjentów do świadczeń zdrowotnych,
• zagwarantowanie równości świadczeniodawców w staraniach o środki publiczne,
• pobudzenie świadczeniodawców do konkurencyjności, a w efekcie do podnoszenia jakości usług i obniżania ich kosztów,
• stworzenie szans dla osób i zakładów efektywniejszych,
• przekazanie środków finansowych za konkretną, zrealizowaną liczbę świadczeń,
• współuczestnictwo w kształtowaniu wewnętrznego rynku świadczeń zdrowotnych.

Negocjowanie

Negocjacje są pewną formą komunikacji społecznej, w trakcie której wymienia się informacje, obietnice, ustępstwa i korzyści. Jest to proces, w którym co najmniej dwie strony spotykają się ze sobą w celu ustalenia wspólnego stanowiska.

Celem negocjacji jest znalezienie takiego rozwiązania problemu negocjacyjnego, które zadowoli wszystkie strony biorące w nich udział.

Strategia negocjacji jest to wybór określonego sposobu przygotowania i prowadzenia działań negocjacyjnych, zmierzających do realizacji ustalonego celu przez strony biorące udział w negocjacjach.

Przebieg negocjacji (fazy negocjacji) można opisać w kilku etapach:

- przygotowanie

- faza wstępna

- faza środkowa, czyli faza ustępstw i ofert

- faza końcowa

Cechy oraz umiejętność skutecznego negocjatora:

- asertywność

- kreatywność

- umiejętność komunikowania się

- umiejętność argumentowania

- umiejętność ustępowania

- umiejętność konstruktywnego krytykowania

Finansowanie świadczeń zdrowotnych

Modele finansowania systemu ochrony zdrowia na świecie

1. Model Bismarcka z 1883 r. Bismarck wprowadził pierwsze ubezpieczenia. W Niemczech te ubezpieczenia dotyczyły robotników i były dobrowolne. Później były to obowiązkowe składki pracowników i pracodawców w funduszach. Ten model był wzorem dla krajów Unii Europejskiej. W modelu tym występuje nadzór państwa, bo to państwo tworzy regulacje prawne. Istnieje możliwość prywatnego ubezpieczenia się i swobodny wybór ubezpieczyciela. Instytucje ubezpieczeniowe działają poza administracją rządową. Dużą rolę odgrywają samorządy. Ubezpieczyciele zawierają kontrakty ze świadczeniodawcami według zasad ustalonych w drodze negocjacji W tym modelu występuje zasada solidaryzmu społecznego, wybór lekarza, zasada współpłacenia za świadczenia np. za leki za świadczenia ponadstandardowe. Istniej możliwość tworzenia wspólnot ubezpieczeniowych. Model ten występuje w takich krajach jak: Belgia, Austria, Szwajcaria, Francja, Niemcy⁴.
2. Model Beveridgea w Anglii od 1948 r., tzw. Narodowa Służba Zdrowia, system NHS. Jest finansowany z podatków z budżetu centralnego lub lokalnego. W modelu tym obowiązuje socjalne bezpieczeństwo pacjenta. Obowiązuje równy dostęp do opieki zdrowotnej, wybór lekarza, możliwość zawierania ubezpieczeń dodatkowych. W modelu tym został określony koszyk świadczeń podstawowych. Udział sektora prywatnego jest niewielki około 10 %. Wynagrodzenie dla lekarzy to stała pensja lub capitacja. Nadzór państwa, kontrola całego systemu przez państwo, państwo ponosi odpowiedzialność za dostępność, państwo ma monopol zatrudniania pracowników,. Model ten występuje w takich krajach jak: Irlandia, kraje skandynawskie, kraje iberyjskie, Grecja, Włochy, Wielka Brytania⁵.
3. Model Rezydualny obowiązuje w USA. Charakteryzuje się odciążeniem państwa od obowiązku zapewnienia dostępu obywatelom do świadczeń zdrowotnych. Finansowany jest z dwóch źródeł. Z budżetu państwa dla biednych, starszych i dzieci oraz z indywidualnych prywatnych ubezpieczeń zdrowotnych. Dostępność zależy od zamożności obywatela. Państwo nie bierze odpowiedzialności za dostępność. Ten model charakteryzuje indywidualna odpowiedzialność.
4. Model Siemaszki. Finansowanie z budżetu centralnego, całkowita kontrola państwa, pełny bezpłatny dostęp doświadczeń. Celem było ułatwienie realizacji totalnej kontroli nad społeczeństwem. Obowiązywał w państwach byłego Układu Warszawskiego⁶.

Źródła finansowania ochrony zdrowia w Polsce

• składki z ubezpieczenia zdrowotnego,
• budżet państwa np. procedury wysokospecjalistyczne przeszczepy serca, szpiku itp., programy rządowe w tym szczepienia zalecane do wykonania NFZ,
• finansowane ze środków pacjenta np. świadczenia ponadstandardowe (zabiegi chirurgii plastycznej), orzeczenia o zdolności do prowadzenia pojazdów mechanicznych, świadczenia stomatologiczne, świadczenia w szpitalach uzdrowiskowych i sanatoriach nie związane z bezpośrednią przyczyną skierowania,
• finansowane z innych źródeł lub na podstawie odrębnych przepisów np. świadczenia służby medycyny pracy, które są finansowane przez pracodawców, koszty wyżywienia i zakwaterowania ubezpieczonego z ZOL i w ZPO,
• współpłacenie pacjenta np. za leki.

Metody finansowania systemu ochrony zdrowia

• osobodzień,
• capitacja,
• procedura,
• porada,
• hospitalizacja

Jakość w ochronie zdrowia

Jakość – cecha, atrybut, wyróżniająca charakterystyka; stopień albo standard doskonałości (Collins Dictionary)⁷

Jakość – zespół cech produktu lub usługi, które wpływają na ich zdolność do zaspokojenia określonej potrzeby (słownik jakości)⁸

Jakość – społeczny konstrukt reprezentujący nasze koncepcje i wartości zdrowia, nasze oczekiwania co do relacji pomiędzy świadczącymi opiekę a odbiorcami oraz nasz punkt widzenia na funkcję i rolę systemu ochrony zdrowia. (A. Donabedian)⁹

Jakość opieki – poprawa stanu zdrowia i zadowolenia całego społeczeństwa w ramach istniejących ograniczeń technologicznych, finansowych oraz związanych z ciężkim stanem pacjenta. (R.H. Palmer)¹⁰

Jakość – spełnienie określonych wymagań klienta (E.J.Gaucher, R.J.Coffey)¹¹

Jakość – stopień, do którego opieka zdrowotna nad jednostkami i populacją podwyższa możliwości uzyskania pożądanych wyników zdrowotnych i jest zgodna z aktualną wiedzą profesjonalną. (K.Lohr)¹²

Podstawowe znaczenie w usługach medycznych ma jakość, na której właściwie opiera się marketing. Można powiedzieć, że system jakości zaczyna się do marketingu i na marketingu się kończy.

Powszechnie uważa się, że o jakości usługi w medycynie decydują:

- jakość techniczna – wynik procesu leczenia,

- jakość funkcjonalna – wynik kontaktów między świadczącym usługę a klientem.

Jakość usług medycznych ocenia się poprzez:

• Dostępność – lokalizacja placówki, godziny przyjęć, krótki czas oczekiwania na usługę,
• Informację o firmie – czytelną i w odpowiednich miejscach,
• Kompetencje- fachowość pracowników,
• Uprzejmość – pracownicy zawsze odnoszą się z szacunkiem do pacjentów,
• Zaufanie – firma jest wiarygodna, pracownicy dbają o interesy pacjentów,
• Rzetelność- leczenie jest skuteczne bez powikłań, istnieje troskliwa opieka i pielęgnacja,
• Odpowiedzialność – pracownicy uwzględniają oczekiwania i żądania pacjentów, działają fachowo i bez zbędnej zwłoki,
• Bezpieczeństwo – usługi medyczne świadczone są zgodnie z zasadami, sprzęt jest sprawny i ma atesty dopuszczające do pracy,
• Środki materialne – stan techniczny oznacza między innymi różnorodność sprzętu do badań diagnostycznych,
• Znajomość potrzeb pacjentów – personel rozumie potrzeby pacjentów i ich oczekiwania.

W szpitalu wpływ na jakość postrzeganą przez pacjenta mają: lekarz kierujący, tryb załatwiania formalności w izbie przyjęć, postępowanie w oddziałach szpitalnych.

1 Op.cit., Nowotarska - Romaniak Beata, s. 21.

2 M. Dobska, P. Dobski, Marketing usług medycznych, Infor, Warszawa 1999, s.26

3 Tamże, s. 26

4 Materiały szkoleniowe, Rachunek kosztów w ZOZ z uwzględnieniem finansowania lecznictwa stacjonarnego w systemie JGP, Firma OTREK, Stronie Śląskie 2002.

5 Tamże.

6 Tamże.

7Lenartowicz H., Zarządzanie jakością w pielęgniarstwie, Centrum Edukacji Medycznej 1998, s.9.

8 Tamże, s.10.

9 Tamże, s. 10.

10 Tamże, s. 10.

11 Tamże, s. 10.

12 Tamże, s. 10.